Larry Catá Backer's comments on current issues in transnational law and policy. These essays focus on the constitution of regulatory communities (political, economic, and religious) as they manage their constituencies and the conflicts between them. The context is globalization. This is an academic field-free zone: expect to travel "without documents" through the sometimes strongly guarded boundaries of international relations, constitutional, international, comparative, and corporate law.
Wednesday, April 15, 2020
Interview: "Will COVID-19 Infect the World Order" Interview by Payman Yazdam (نظم آتی جهان وابسته به موفقیت چین یا آمریکا در مقابله با کروناست)
It was my great honor to have been interviewed by Payman Yazdani for the Mehr News Agency. We spoke about COVID-19 and its potentially significant consequences for the world order. Mr. Yazdani nicely set out the context:
TEHRAN,
Apr. 15 (MNA) –Professor Larry Backer in an interview with Mehr News
Agency argues that the concept of COVID-19 may penetrate the world order
like the virus attacks individuals. The current
coronavirus pandemic ravaging every corner of the world and many states
are desperate in the face of the coronavirus pandemic. Nations and
governments are panicking and the economy has already collapsed. This
crisis is expected to deepen more and more without a serious global
willingness and cooperation. Due to the great impact of the coronavirus on the world from
different aspects, many believe that changes to existing world order and
international relations are inevitable in the post-corona era. In an effort to make the dimension of the changes to the existing
world order by coronavirus clearer, we reached out to Larry Cata Backer ,
Professor of Law and International Affairs at Penn State University. Here is the full text of his answers to our questions:
My approach was centered on a view of change but not of a break.
"Thus, the effects of COVID-19 will not be revolutionary in the sense
of abandoning old systems. Rather it will accelerate tendencies already
well observed. It will also further refine a tendency toward
differentiation (and choice) rather than toward convergence. But again,
these dominant ideologies invested the pandemic with a very specific
signification—and an ancient one: it was a test (which could be
rationalized in religious or secular “scientific” terms). That test was
meant to prove the value of the system tested. But it was also meant
to serve as a furnace within which the weakness of those systems might
be burned away, leaving only the strong core from which the system could
emerge changed and re-invigorated. But changed in ways that will hyper
emphasize some of its organizing principles (described above) and scorch
away the rest."
TEHRAN,
Apr. 15 (MNA) –Professor Larry Backer in an interview with Mehr News
Agency argues that the concept of COVID-19 may penetrate the world order
like the virus attacks individuals.
The current
coronavirus pandemic ravaging every corner of the world and many states
are desperate in the face of the coronavirus pandemic. Nations and
governments are panicking and the economy has already collapsed. This
crisis is expected to deepen more and more without a serious global
willingness and cooperation.
Due to the great impact of the coronavirus on the world from
different aspects, many believe that changes to existing world order and
international relations are inevitable in the post-corona era.
In an effort to make the dimension of the changes to the existing
world order by coronavirus clearer, we reached out to Larry Cata Backer ,
Professor of Law and International Affairs at Penn State University.
Here is the full text of his answers to our questions:
What will be the effects of coronavirus on the current world order?
First, it is important to underline that there WILL be effects on the
current world order. That is an important premise because it was not
at all necessary, nor was it necessarily predictable at the start of the
pandemic. Thus, the first step in answering this question is to answer
the question on which it must be based: have the influential elements
with responsibility for the maintenance of the world order determined
that the COVID-19 pandemic MUST produce effects. The answer to that
question has become clear by the middle of April 2020—the COVID-19
pandemic must produce effects on a world order that, in retrospect will
be understood, at the end of 2019, as a world order ready for change but
unable to move by reason of inertia. In effect, then, CVID-19 will have
effects on the world order precisely because those with the power to
shape the narrat8uves on the basis of which mass society understands and
responds to the world have given that signification to the pandemic
itself. Was it necessary to invest the pandemic with this change power?
–NO! But does that matter anymore?—again NO!
Second, with the decision to invest the pandemic with this
significance—that it must necessarily have an effect on the world
order—the principal question comes into better focus. That question goes
to the direction of the changes to the current world order that may
emerge. Again—the effects and the direction cannot be understood as
“natural” in the sense that there is an organic connection between the
existence of pandemic and the vectors of change that it produces. The
opposite is true. The changes to the world order triggered by the
pandemic will reflect the application of rival ideologies through which
the great powers see the world.
For Marxist-Leninist States, like China, the pandemic and their
struggle against it proves and was crafted to exhibit, the virility and
power of the Chinese political-economic model to meet and overcome the
COVID-19 challenge. That, vindication, in turn, will likely enhance the
possibility for the emergence of a more visible new Communist
international around the principles (now internationalized) of the
Chinese Marxist Leninist system with application first within developing
states participating in the Belt and Road Initiative, and thereafter
(again modified to suit context) in other states. The result, under a
best-case scenario, will be the emergence of a new approach to
international ordering grounded on the Chinese vision with the
transnational application.
For liberal democratic states, the same is also true. Here the
pandemic is also both a “test” and a “portal” through which the
fundamental principles of the political economic order are tested,
modified and from which they will emerge stronger. In these cases, there
will likely emerge two variations reflecting the ancient fissures
between the old Roman world (the EU) and its northern frontier (now
under the leadership of the US as its most perfected vanguard force).
Where the Chinese system will emphasize centralization, planning, and
the superiority of the political sector, the liberal democratic versions
will emphasize decentralization, markets (private power), and the
superiority of the economic and societal sectors.
Thus, the effects of COVID-19 will not be revolutionary in the sense
of abandoning old systems. Rather it will accelerate tendencies already
well observed. It will also further refine a tendency toward
differentiation (and choice) rather than toward convergence. But again,
these dominant ideologies invested the pandemic with a very specific
signification—and an ancient one: it was a test (which could be
rationalized in religious or secular “scientific” terms). That test was
meant to prove the value of the system tested. But it was also meant
to serve as a furnace within which the weakness of those systems might
be burned away, leaving only the strong core from which the system could
emerge changed and re-invigorated. But changed in ways that will hyper
emphasize some of its organizing principles (described above) and scorch
away the rest.
It is in that context that one can consider the effects on
globalization. Many members of the intellectual sector who produce
analysis for a living, as well as the planning sectors of governmental
organs, are now obsessed with what they might (mis)interpret as the rise
(again) of the state. And yet a closer view of “pandemic effects”
might suggest that something else is at work here. Consider the focus
on the way in which states “take control” through the re-invigoration of
borders. But borders have always been a key element of economic
globalization. Global production, itself grounded in the organization
of segments, require that those segments be policed and protected.
Economic globalization could not have existed in its current forms if it
did not maintain these compartments that then could be used to
segregate and contain risk. States, then, within the global order, were
meant to work like watertight compartments on a 20th century ship. The
danger for globalization with respect to the state was that the
compartments could not be sealed off when necessary. That, in part, was
one of the reasons that migration erupted a s a crisis in the 21st
century. At least with respect to that, the state operated more like the
compartments on the Titanic than as wholly self-containable units (with
the possible exception of North Korea).
Thus understood, the role of the state—as cogs in transnational
orders—emerges more clearly. Pandemic was precisely the moment with the
protection of global production required the state to use its police
power and its borders. But at the same time, the pandemic drew much
more clearly the difference between the state as an agent for the
protection of the free movement of goods, capital, and investment (even
where those might be divided among the big three emerging globalist
empires) on the one hand, and the use of the state as the custodian of
their respective human capital. While trade was affected (and sometimes
severely) the organization of trade at its foundation was not. It will
be re-arranged of course. That is the primary effect of the pandemic on
globalization. But more importantly, it will be used (its principal significs)
to reposition the state as the shepherd of human capital corralled and
to be utilized within their respective pens. These pens, once known as
states, now serve an additional and important purpose not for the
greater glory of the state necessarily but rather as the middle managers
of global production. Of course, the other effect of the pandemic will
be to make clearer the differentiation in the character of that role
between apex states, and those below them. It will be to their
organization around vertically differentiated global production chains
arranged around the new imperial centers, and the rules created to
facilitate trade between these centers, that will likely mark the core
transformations that the pandemic will leave in its wake.
The current world order is majorly based on liberalism
and to some extent on realism approaches. What are the deficiencies of
the said approaches revealed by coronavirus?
The answer to the first question changes the complexion of this
second one. At its simplest, the answer must be that any event of severe
stress—like pandemic—will likely reveal the weaknesses (as well as the
strengths) o dominant systems that order political-economic-societal
life within vertically arranged hierarchies in which some elements are
privileged, and others survive as they can. But that answer applies
equally to all systems, not just liberal democratic systems. And,
indeed, the pandemic illustrates, for those who care to observe, the way
that the stress it produces reveals both strength and weakness in all
systems.
However, it is important to look more closely at the way that the
stress of pandemic might reveal deficiencies in powerful or powerfully
influential systems. By 2019, it had become a cliché among all political
sectors and the intelligentsia that provided the foundations for their
conclusions, that the post-1945 liberal democratic order and its
manifestation in contemporary constitutional orders and the
international framework of principles on which it was supposed to be
based (or at least reflect) was either broken or in need of reform.
Those at the margins of that discussion (Marxist-Leninist theorists,
theocratic political-moral orders, so-called Third World and development
oriented theorists) of course profited from that internal discussion.
While many took that as a sign of the weakness of the system, for
others, me included, it suggested an underlying strength. It suggested
that the system was still quite “alive” in the sense that it was still
the central element of the ordering of reality around which
political-economic-societal systems could be ordered.
Enter the pandemic. An extraordinary entrance to be sure—in six
months or so it has managed to sweep away much of the veiling behind
which these discussions and battles for control of the “heart” of the
system were taking place. And among those in the midst of the battling,
it provided the signal—the sign—that they chose to interpret as
permission to accelerate their move to seek control of the ordering
norms of the system. It is in this sense that one might usefully
understand the all too real view among virtually everyone about the
deficiencies of the liberal democratic system as well as the way in
which the pandemic provided the excuse necessary to reveal more publicly
what was already well contested within the highest levels of the
leadership of that system.
But it does not suggest the sort of fundamental deficiencies that
might imperil the system. The opposite, I think, is true. In that
light, the deficiencies must be understood within context. And that
context can be divided into two parts. One context would examine the
deficiencies of the liberal democratic order from the perspective and
through the lens of the ordering principles of political-economic-moral
systems fundamentally incompatible with those of the liberal democratic
order. For this perspective there can be nothing but deficiency
precisely because the making of meaning with respect to the most
fundamental objects of social ordering are impossible to reconcile.
They simply cannot see the same thing in the same way. From this
perspective it is true, as the question suggests, that the pandemic
highlights all of the critical failings of the democratic order—the
hijacking public policy by private institutions, the sovereignty eroding
effect of markets on policy, the inefficiencies of public organs
subject to multiple layers of consultation and fractures of authority,
and the paralysis inherent in systems in which power is both sharply
held and the success of its execution widely dispersed.
In contrast to this outsider perspective analysis, an insider
perspective might yield a different analysis. The insider perspective
would examine the deficiencies of the liberal democratic order form one
of two distinct analytical positions. The first would take as a given
the soundness of the fundamental organizational principles of that order
and focus instead on the deficiencies of its implementation. Those
deficiencies might derive from system failures (e.g., the political
institutions ought to be reformed to correctly reflect principle, or the
law must be enforced in accordance with a correct application of
principle, etc.). The second would focus on the need to reform or
further develop but not reject) the fundamental ordering principles
themselves. In the context of pandemic these might center on the
division of authority between different levels of government, to the
division of authority within a political institution. In the United
States this translated into furious debates about the way that American
federalism impeded or advanced the fight against the pandemic. But they
might also center on the substance of the principles themselves—and
these may then create a discursive space around corruption (e.g., should
the state provide support for business or to working people? How should
medical resources be rationed? To what extent may the state o private
actors mandate personal behavior among the masses? And the like).
In the international sphere, these deficiencies are marked by the
borderlands between public and private sectors which are evident in the
organization of global production. Thus, for example, the need to
impose a responsibility on multinational enterprises for the effects of
economic decisions taken in consequence of the pandemic that cause
severe harm to local economies down their production chains. This has
been particularly apparent in the context of the production of garments
in which decisions taken by large Western multinational firms might
severely affect the economic viability of states like Bangladesh.
Taken from this perspective, the usual reporting about winners and
losers is stripped of much actual significance. The pandemic has not
produced a list of winners and losers along the conflict binaries that
were popular before the pandemic: the state versus the private sector;
bureaucracy and planning versus the market; liberal democracy versus
Marxist-Leninism; China versus the United States, etc. Much more
interesting is the way that the intelligentsia and the political classes
they serve have sought to develop a discourse around the pandemic that
its critical significs is the way that it will decide or change
the contours of battles for global leadership. This is the sort of
material one feeds mass opinion for the purpose of the propaganda wars
that are an integral part of inter-systemic competition. They are
important for the fury with which they are pursued, and their ability to
sway common understanding. But they have very little to do with the
actual movement of dominance under conditions in which no one system has
emerged spotlessly triumphant. If the pandemic shows the world
anything, it is that all systems under stress will have to change in
light of their failures and will need to exploit those areas which
showed each at their best. From that the battles for control of global
narrative, of leadership, and the like, will continue even as the
character of the combatants necessarily changes. But those changes,
again to underline the opening perspective, has little to do with the
virus itself—it has everything to do with the way that people invest
these actions with meaning, and the extent to which such meaning is
widely embraced. No magic here; and there is no organic progress toward
triumph of one or another of the camps; it is all strategy, and work,
and discipline, however those can be advanced within the rules of the
respective “operating systems” of these actors.
If we accept that the post-corona world order will be
different from the existing one, will the changes be structural and
fundamental ones? Which meanings will experience fundamental changes?
At last, we come to the most profound question, but also the one that
may be easiest to answer—at least in general terms. The changes
suggested above are both broad and fundamental. They will likely
produce structural and fundamental changes. While it is far too early to
provide much detail, the changes may be sketched in broad outline.
First, the fundamental relationship between the individual and
governing institutions will change in profound and quite noticeable
ways. While it is likely that the discourse of personal liberty and of
individual autonomy will not change in the short term, the application
of those principles will change. The broad outlines of those changes
are already apparent. The first cluster of changes revolve around the
power to monitor. Surveillance will become central to the organization
of society and the understanding of privacy will change to suit the
need. This does not mean that there will not be opposition, indeed there
will be, but that it is likely that the opposition will have an effect
only at the margins. In a sense this ought to come as a surprise to no
one. All systems have embraced, some with enthusiasm, cultures of
compliance and accountability for business and economic conduct. It is
only a small step to transpose these now muscular cultural expectation
around accountability to the individual. The framework around which
accountability s driven is monitoring and reporting. It is grounded in
data harvesting and in judgment manifested through data analytics. The
rationale will be based on the protection of the individual, first; and
then on the protection of society from individuals whose conduct have
(they always have) spillover effects. It will be difficult to resist
this trajectory made more compelling in the shadow of pandemic. But
surveillance will not mean merely the burden of being observed. As
suggested above, it also implies the duty to account and to submit to
systems of accountability. One sees this already in the systems
developed in Israel and then Russia designed to track targeted
individuals and then to warn others who might be exposed to them. It is
seen in the way that Taiwan and South Korea have aligned their
information systems for the purpose of surveillance with specific
objectives (public health in this case) in mind. Even in the United
States, the recent exposure of the way that large internet platforms
(Google for example) to track people and to use that in the service of
the police power in a crisis reveals the extent to which such
surveillance is already normalized. Its rationalization remains at the
earliest stages of development.
Second, the scope of governmental authority will likely change. It
is difficult, though to predict the direction of that change and it is
likely to be highly contextual. Part will defend on the way in which a
system disperses power between its public and private organs. But the
character of that power will change as well. There will likely be an
acceleration of the trend, already quite evident in most systems of
moving away from the increasingly primitive view of government as
actually managed by high (sometimes elected) officials in which the
issues revolve around the exercise of sovereign executive, legislative
and judicial power (however arranged) to a system that is centered on
administration by managers. The bureaucratization of all aspects of
life actually signals the movement of power from the political to the
managerial elements of institutions. The pandemic revealed in all its
majesty that the state and its principles are captive to the
administrator, to the technician, to the field expert, and to those who
design and operate systems that connect policy to implementation.
States that expose that connection tend to do well; states that seek to
suppress this trajectory by muzzling or sidelining their technocrats
often find themselves criticized and their efforts undermined.
Third, the nature of borders will change. As mentioned in more
detail above, borders will indeed matter more for the control of
people. At the same time, they will matter less for the organization of
economic activity. At the same time, the nature of the porosity for
economic activity will depend on the alignment of particular states
within clusters of states organized around a vanguard state. The
result, of course, is a fundamental reorganization of globalization.
But this is unpalatable. So, expect that these changes will occur
without much comment. Expect as well that those at the forefront of
change will reject any notion that they are changing anything., And
expect as well that eventually the principles of globalization will be
re-interpreted to provide the discursive basis for legitimating the new
global organization of economic activity.
Fourth, few people speak to international financial institutions and
their role in the post COVID-19 world. That is a pity. Largely left
behind, perhaps as a matter of policy, perhaps because their
bureaucratic girth makes nimble movement difficult, it is possible that
the role of IFIS will be changed. On the one hand, in the middle term
public IFIs may become a useful tool for the implementation of
normalized expectations for national shepherding of their populations to
ensure maximum productivity (and thus maximum contribution, in the
aggregate, to collective wealth). Loan conditionality, technical
assistance and the like, the now ancient tools of IFI management of
states can be used to those ends. But that requires consensus about
what exactly is to be expected of states. That latter project will
likely provide a window in the contests for global control of narrative
among the US-China-EU with second order powers working furiously at the
margins. Irrespective of the way that it is resolved, the application
of the fundamental principles of animal husbandry through the language
of rights will likely grow.
Fifth, the discourse of migration, as well as its management, are
likely to change. One of the peculiar consequences of the pandemic,
already much noted, has been the way that states, without much
resistance, were able to reconstitute their borders for the protection
of their populations. But borders are tools with a rich palette of
uses—even if only directed against people. While it is unlikely that
the discourse of migration will change much in the short term, it is
possible that the management of migration—especially where it can be
reconstituted as the movement of peoples (collective movement) rather
than the product of individual circumstances—may begin to assume a
different form, and one that is more restrictive. At the same time, this
broader movement will be masked by wide variations among states, given
their national challenges. More interesting will be the extent to which
migration becomes a challenge more among states with vulnerable
populations, than of migration between the periphery and the
“metropolis.”
Sixth, the nature of the police power will likely change as well. It
is likely that the future of power will be shaped as much by models
based on data analytics, as it will be founded on the application of
principles and human judgment. Machine learning and modelling has driven
the response to COVID-19 irrespective of the political-economic or
moral model to which the responding state adheres. The human factors
has been disappearing from the development of approaches to protecting
the human factor in societal organization. One speaks here to “at risk”
populations, to the science of transmission, to predictive analytics.
One speaks here to the use of analysis to align health, sustainability,
economic and political consequences in ways that maximize the objectives
of those applying the analytics. One sees, in the end, the emerge of
automated management as the principal consequence and effect of the
pandemic on the way in which the global order is conceived and managed.
In the future it is as likely that contests for power will be between
distinctive approaches to data analytics, and the effectiveness of the
algorithms used to provide incentives and punishments than it will be
about the underlying principles around which society—even global
society—is ordered.
Professor Larry Backer researches globalization,
especially as it relates to the emergence of ways of understanding
constitutional and enterprise law. His most recent work touches on the
regulation of multinational corporations, sovereign wealth funds,
transnational constitutionalism, and the convergence of public and
private law. He researches issues of governments as private actors in
global markets, the development of law and social norm systems to
regulate business and human rights. He teaches classes in constitutional, corporate, and
transnational law and policy. Professor Backer is a member of the
American Law Institute and the European Corporate Governance Institute.
He served as chair of the Penn State University Faculty Senate for
2012-2013. Interview by Payman Yazdani
پروفسور
«لری بیکر» معتقد است نظم آتی جهانی در عرصه بینالمللی به موفقیت آمریکا
یا چین در مقابله با ویروس کرونا و آثار مترتب ناشی از آن بستگی دارد.
خبرگزاری مهر - گروه بینالملل – پیمان یزدانی:
کرونا از سویی باعث شده تا گرایشات ناسیونالیستی و مرزهای ملی اهمیت
ویژهتری بیابد و خودیاری(self-help) از مبانی و اصول اساسی رئالیسم است
مورد توجه کشورها قرار گیرد. این خودیاری را در عدم همکاری مؤثر برخی
کشورها با یکدیگر در مقوله کمکهای پزشکی و … شاهد هستیم.
اگرچه کرونا باعث شده تا رویکرد
رئالیستی و اصل خودیاری(self-help) مورد توجه کشورها قرار گیرد اما از سوی
دیگر باعث شده تا ناکارآمدی رویکرد رئالیسم به امنیت که مبتنی بر «امنیت
دولتی» (state security) است و اولویت را به «امنیت نخبگان حاکم» میدهد و
موضوع امنیت را صرفاً نظامی می بیند، مشخص شود. از سویی شیوع این ویروس
نشان داد اقتصادهای میلیتاریستی هم تأمین کننده امنیت عموم مردم نیست و
دولتها باید در جهان پساکرونایی به مقوله «امنیت انسانی» (human security)
توجه بیشتر نشان دهند و همپوشانی «امنیت دولتی» با «امنیت انسانی» بیشتر
از قبل باشد تا بتوانند بقا داشته باشد.
خبرنگار مهر
در خصوص این موضوع گفتگویی با پروفسور «لری بی کر» استاد حقوق و امور
بینالملل دانشگاه ایالتی پنسیلوانیا در آمریکا انجام داده که مشروح آن در
زیر آمده است.
لری بی کر عضو موسسه حقوق
آمریکایی و عضو انجمن مطالعات حقوقی اروپایی چین، موسسه حکومت شرکتهای
اروپایی میباشد و در دانشگاههای مختلف اروپا و آمریکا به تدریس سیاست و
حقوق اساسی، شرکتها و اتباع خارجی مبادرت می ورزد.
وی همچنین بین سالهای ۲۰۱۲ تا
۲۰۱۳ ریاست دانشکده سنای دانشگاه ایالتی پنسیلوانیا را عهده دار بوده است.
لری بی کن همچنین کتابها و مقالات متعددی را در خصوص جهانی شدن منتشر کرده
است.
*ویروس کرونا چه تاثیراتی بر نظم فعلی جهان خواهد گذاشت؟
ابتدا این موضوع اهمیت دارد که
تاکید کنیم ویروس کرونا تأثیراتی بر نظم فعلی جهان خواهد گذاشت. این یک
فرضیه مهم است زیرا لزوماً در شروع یک بیماری همه گیر چیزی قابل پیش بینی
نخواهد بود. بنابراین، برای پاسخ به این سوال، ابتدا باید پاسخ به سوال
دیگری داده شود که آیا عناصر موثر برای حفظ نظم جهانی که بیماری همه گیر
ویروس کرونا بر روی آنها اثر خواهد گذاشت مشخص شدهاند؟ پاسخ این سؤال، از
اواسط آوریل ۲۰۲۰ روشن شده است. بیماری همه گیر ویروس کرونا باید تأثیراتی
را در نظم جهانی ایجاد کند. در اواخر سال ۲۰۱۹ این موضوع مشخص شد که نظم
جهانی آماده تغییر است. در واقع، ویروس کرونا اثراتی در نظم جهانی خواهد
گذاشت، دقیقاً به این دلیل که کسانی که در مقام قدرت برای شکل دادن به
روایاتی که بر اساس آنها جامعه متوجه موضوعاتی میشود، آن مفاهیم را به
بیماری همه گیر نسبت دادهاند. آیا با این قدرت تغییر، سرمایه گذاری در
زمینه همهگیری لازم بود؟ نه! اما آیا این موضوع دیگر اهمیت دارد؟ مطمئناً
نه!
ثانیاً، با تصمیم برای سرمایه
گذاری در همه گیری جای با این اهمیت که لزوماً بر نظم جهانی تاثیرگذار
خواهند بود، سؤال اصلی بیشتر مورد توجه قرار میگیرد. این سؤال در رابطه با
تغییر در نظم جهانی فعلی که ممکن است ظهور کند، پیش میآید. تاثیرات و جهت
این بیماری همه گیر را نمیتوان به عنوان یک موضوع طبیعی در نظر گرفت به
عبارت دیگر یک ارتباط ارگانیک بین وجود این بیماری همه گیر و جهتگیریهای
تغییر ناشی از آن وجود دارد. عکس این قضیه درست است. تغییرات ایجاد شده در
نظم جهانی ناشی از بیماری همه گیر، منعکس کننده کاربرد ایدئولوژیهای رقیب
است که از طریق آنها، قدرتهای بزرگ دنیا را میبینند.
بیماری همه گیر و مبارزه علیه آن
در دولتهای مانند چین، اثبات کننده توانمندی و قدرت مدل سیاسی-اقتصادی این
کشور برای مقابله و غلبه بر چالش ویروس کرونا میباشد. این توجیه در عوض
موجب میشود که احتمال ظهور یک سیستم بینالملل کمونیستی جدید پیرامون اصول
سیستم مارکسیستی لنینیستی چین، برای اولین بار در کشورهای در حال توسعه
شرکت کننده در طرح کمربند و جاده، و پس از آن در کشورهای دیگر افزایش یابد.
نتیجه آن، در بهترین حالت، ظهور یک رویکرد جدید برای نظم بینالمللی است
که مبتنی بر چشمانداز چین با کاربرد فراملی است.
در مورد کشورهای دموکراتیک لیبرال
نیز همین موضوع صادق است. در اینجا همهگیری نیز یک آزمون میباشد که از
طریق آن اصول اساسی نظم اقتصادی سیاسی مورد آزمایش و اصلاح قرار میگیرند و
از آن آزمایش قویتر ظاهر میشوند. در این موارد، احتمالاً دو تغییر وجود
دارد که منعکس کننده شکافهای باستانی بین جهان قدیمی روم (اتحادیه اروپا) و
مرزهای شمالی آن است که اکنون تحت رهبری ایالات متحده به عنوان کاملترین
نیروی پیشتاز خود است. در جایی که سیستم چین بر تمرکز، برنامهریزی و برتری
بخش سیاسی تأکید میکند، نسخههای لیبرال دموکراتیک بر عدم تمرکز، بازارها
(قدرت خصوصی) و برتری بخشهای اقتصادی و اجتماعی تأکید میکنند.
بنابراین، اثرات ویروس کرونا به
معنای انقلابی در رها کردن سیستمهای قدیمی نخواهد بود. در عوض، تمایلاتی
را که قبلاً به خوبی بررسی شده بودند را تسریع میکند. همچنین تمایل به
تمایز و انتخاب بیشتر به جای همگرایی، اصلاح خواهد شد. اما باز هم، این
ایدئولوژیهای غالب، همهگیری را با یک نشانه بسیار خاص سرمایه گذاری
کردند: این یک آزمایش بود (که میتوان آن را با اصطلاحات علمی مذهبی یا
سکولار توجیه کرد). این آزمون برای اثبات ارزش سیستم آزمایش شده بود.
همچنین این آزمون به معنای کورهای بود که در آن میتوان نقاط ضعف آن
سیستمها را از بین برد و تنها هستهای محکم از آن سیستم که میتواند تغییر
کند و دوباره احیا شود، باقی میماند. اما به روشهایی تغییر یافته است که
بیش از حد بر بعضی از اصول سازماندهی آن تأکید میکند (که در بالا توضیح
داده شد) و بقیه را از بین میبرد.
در همین زمینه است که میتوان
اثرات جهانی سازی را در نظر گرفت. بسیاری از اعضای بخش روشنفکر که برای
زندگی میتوانند تجزیه و تحلیل کنند و همچنین بخشهای برنامهریزی
ارگانهای دولتی، اکنون با آنچه که ممکن است آن را به عنوان ظهور دوباره
دولت تفسیر کنند، وسواس گرفتهاند. چگونگی کنترل کردن دولتها در زمان
احیای مجدد مرزها در نظر بگیرید. مرزها همیشه یکی از عناصر اصلی جهانی سازی
اقتصادی بودهاند. تولید جهانی، که بر مبنای سازماندهی بخشها میباشد
نیاز به نظارت و محافظت از آن بخشها دارد.
جهانی سازی اقتصادی به شکلهای
امروزی خود وجود نداشت اگر این بخشها که از آنها برای تفکیک و مهار خطر
استفاده میشد محافظت نمیشدند. سپس کشورها از طریق نظم جهانی قصد داشتند
مانند محفظههای ضد آب در کشتی قرن بیستم کار کنند. با توجه به کشور، خطر
جهانی شدن این بود که بخشها در صورت لزوم نمیتوانند بسته شوند. این موضوع
تا حدودی یکی از دلایلی بود که باعث شد مهاجرت به عنوان یک بحران در قرن
بیست و یکم فوران کند. با توجه به این امر، حداقل کشور باید بیشتر شبیه
بخشهای تایتانیک باشد تا واحدهای کاملاً قابل مهار (به استثنای کره
شمالی).
بنابراین نقش دولتها باید به
وضوح مشخص شود. همهگیری دقیقاً همان لحظهای بود که کشورها را ملزم به
استفاده از نیروی پلیس و مرزهای خود برای حمایت از تولید جهانی میکرد. اما
در عین حال، از یک طرف همهگیری تفاوت بین دولتها را به عنوان عامل حمایت
از حرکت آزاد کالاها، سرمایه و سرمایه گذاری (حتی در مواردی که ممکن است
بین سه امپراتوری بزرگ جهانی در حال ظهور تقسیم شود) و استفاده از دولت به
عنوان متولی سرمایه انسانی مربوطه را واضحتر نشان داد.
اما مهمترین موضوع این است که این
مسئله برای بازگرداندن نقش دولت به عنوان حافظ سرمایه انسانی استفاده
خواهد شد و از طریق ابزارهای مربوطه مورد استفاده قرار میگیرند. این
ابزارها که قبلاً به عنوان کشورها شناخته میشدند، اکنون به هدف مهم دیگری
تحت عنوان مدیران میانی تولید جهانی خدمت میکنند. البته تأثیر دیگر بیماری
همه گیر این خواهد بود که تمایز بیشتری در شخصیت آن نقش بین کشورهایی که
در نوک و پایین این مجموعه هستند قائل شود.
*نظم
فعلی جهان بیشتر مبتنی بر رویکردهای لیبرالیسم و تا حدودی رئالیسم است.
نقایص رویکردهای گفته شده در مواجهه با ویروس کرونا چیست؟
در سادهترین پاسخ، باید بگوییم
که هر رویدادی مانند بیماریهای همه گیر، نقاط ضعف و همچنین نقاط قوت
سیستمهای غالب نظم دهنده زندگی سیاسی-اقتصادی-اجتماعی را با توجه به سلسله
مراتب تنظیم شده که در آن برخی از عناصر ممتاز هستند و برخی میتوانند
زنده بمانند نشان میدهد. این پاسخ در مورد همه سیستمها اعمال میشود و
فقط مربوط به سیستمهای دموکراتیک لیبرال نیست. در واقع همهگیری، نقاط قوت
و ضعف همه سیستمها را در مقابله با استرسهای ایجاد شده نشان میدهد.
با این وجود، باید با دقت بیشتری
به این مسئله نگاه کنیم که استرس بیماری همه گیر ممکن است نقص سیستمهای
قدرتمند یا تاثیرگذار را نشان دهد. تا سال ۲۰۱۹، کلیشهای در بین کلیه
بخشهای سیاسی و روشنفکرانی که مبانی اصولی را برای نتیجهگیری فراهم
میکردند، وجود داشت مبنی بر اینکه نظم لیبرال دموکراتیک پس از ۱۹۴۵ و تجلی
آن در دستورالعملهای قوانین معاصر و چارچوب بینالمللی اصولی که قرار بود
بر اساس آن پایه گذاری شود، یا از بین رفته و یا نیاز به اصلاح دارد.
البته نظریه پردازان
مارکسیستی-لنینیستی، نظریههای نظمهای سیاسی-اخلاقی به اصطلاح جهان سوم و
نظریه پردازان توسعه گرا که در حاشیه آن بحث قرار دارند از این بحث داخلی
سود میبرند. در حالی که بسیاری این امر را به عنوان نشانه ضعف سیستم در
نظر گرفتند، برای سایرین از جمله من، این امر حاکی از قدرت اساسی بود. این
امر حاکی از آن بود که این سیستم هنوز کاملاً زنده بود به این معنا که هنوز
هم عنصر اصلی نظم واقعیت است که به واسطه آن میتوان سیستمهای
سیاسی-اقتصادی و اجتماعی را نظم داد.
ظهور فوقالعاده همه گیر در
کمترین زمان ممکن باعث از بین بردن بخش بزرگی از حجابهایی که در پشت این
بحثها و نبردها برای کنترل قلب سیستم در جریان بود شد. و برای آنهایی که
در وسط نبرد هستند، این سیگنال و نشانه را فراهم میکند که آنها به دنبال
کنترل هنجارهای سفارشی نظام، تفسیر را به عنوان اجازه تسریع در حرکت آنها
انتخاب کنند. این بدین معناست که شخصی به خوبی ممکن است دیدگاه کاملاً
واقعی، در مورد کمبودهای سیستم لیبرال دموکراتیک و همچنین شیوهای که همه
گیر در آن بهانه لازم را برای آشکار کردن آنچه که قبلاً در بالاترین سطوح
رهبری آن سیستم به چالش کشیده شده فراهم کرده را درک کند.
اما این موضوع، نوعی از نواقص
اساسی را که ممکن است سیستم را به خطر اندازد، نشان نمیدهد. در این شرایط،
نواقص را باید در زمینه فهمید و آن زمینه را میتوان به دو بخش تقسیم کرد.
یک زمینه، نقایص نظم لیبرال دموکراتیک را از منظر نظم بخشیدن به اصول
سیستمهای سیاسی-اقتصادی-اخلاقی که اساساً با نظم لیبرال دموکراتیک
ناسازگار هستند، بررسی میکند. برای این منظر، دقیقاً چیزی جز نقصان
نمیتواند باشد زیرا ایجاد معنا با توجه به اساسیترین موضوعات نظم
اجتماعی، امکان پذیر نیست.
آنها به سادگی نمیتوانند یک چیز
را به همان شیوه مشاهده کنند. از این منظر درست است، همانطور که سوال نشان
میدهد، این همهگیری همه شکستهای مهم نظم دموکراتیک از قبیل تصرف
سیاستهای عمومی توسط نهادهای خصوصی، اثر فرسایش حاکمیت بازارها بر سیاست،
ناکارآمدی ارگانهای عمومی که در معرض چندین لایه مشاوره و شکاف اقتدار
هستند، و فلج ذاتی در سیستمهایی که قدرت در آن به شدت نگه داشته شده و
موفقیت اجرای آن به طور گسترده پراکنده است را نشان میدهد.
در مقابل با این تجزیه و تحلیل
چشم انداز خارجی، یک دیدگاه داخلی ممکن است یک تحلیل متفاوت ارائه دهد.
چشمانداز داخلی، نقایص نظم لیبرال دموکراتیک را که یکی از دو موضع تحلیلی
متمایز است را بررسی میکند. اولین مورد با توجه به اصول بنیادی سازمانی آن
نظم و در عوض بر نواقص اجرای آن متمرکز میشود. این نقایص ممکن است ناشی
از خرابی سیستم باشد (به عنوان مثال، مؤسسات سیاسی باید اصلاح شوند تا اصل
را به درستی منعکس کنند، یا قانون باید مطابق با استفاده صحیح از اصل و
غیره اجرا شود). مورد دوم بر لزوم اصلاح یا توسعه بیشتر خود اصول نظم اساسی
متمرکز است. در زمینه همه گیر، اینها ممکن است در تقسیم اختیارات بین سطوح
مختلف دولت تا تقسیم اختیارات در یک نهاد سیاسی باشد.
در ایالات متحده این موضوع به
مباحث درمورد نحوه جلوگیری از فدرالیسم آمریکا یا پیشبرد مبارزه با بیماری
همه گیر تبدیل شده است. اما آنها ممکن است خودشان هم به اصل اصول توجه
داشته باشند و این ممکن است یک فضای گفتمانی پیرامون فساد ایجاد کند (برای
مثال، آیا دولت باید از مشاغل یا افراد شاغل حمایت کند؟ منابع پزشکی چگونه
باید تقسیم بندی شوند؟ دولت یا بازیگران خصوصی تا چه میزان ممکن است رفتار
شخصی در میان اجتماعها را تحمیل کنند؟)
در حوزه بینالملل، این نواقص
توسط مرزهای بین بخشهای دولتی و خصوصی مشخص میشود که در سازماندهی تولید
جهانی مشهود است. به عنوان مثال، لزوم تحمیل مسئولیت بر شرکتهای چند ملیتی
در مورد اثرات تصمیمات اقتصادی اتخاذ شده در نتیجه بیماری همه گیر که باعث
صدمه شدید به اقتصادهای محلی در زنجیره تولید آنها میشود. این امر به
ویژه در زمینه تولید پوشاک کاملاً مشهود است که در آن تصمیمات گرفته شده
توسط شرکتهای بزرگ چند ملیتی غربی ممکن است به شدت بر روی ماندگاری
اقتصادهای دولتهایی مانند بنگلادش تأثیر بگذارد.
از این منظر، گزارش معمول در مورد
برندگان و بازندگان از اهمیت بسیار واقعی محروم میمانند. این همهگیری
هیچ برنده و بازندهای ندارد. نکته بسیار جالبتر این است که روشنفکران و
طبقات سیاسی که در آن خدمت میکنند، در پی ایجاد گفتمان پیرامون همه گیر
بودند که اهمیت زیاد آن، شیوه تصمیمگیری یا تغییر مسیرهای جنگ برای رهبری
جهانی است. این نوعی از مواد است که افکار عمومی را به منظور جنگهای
تبلیغاتی که بخشی جدایی ناپذیر از رقابت بین سیستمی است، تغذیه میکند.
آنها برای خشمی که با آنها دنبال میشوند و توانایی آنها برای تغییر درک
مشترک مهم هستند. اما آنها ارتباط چندانی با حرکت واقعی تسلط تحت شرایط
ندارند که در آن هیچ سیستمی پیروزمندانه ظاهر نشده است.
اگر همهگیری، همه چیز را به
جهانیان نشان دهد، این است که تمام سیستمهای تحت استرس باید با توجه به
شکستهای خود تغییر کنند و نیاز به بهره برداری از مناطقی دارند که هر کدام
را به بهترین وجه نشان دادهاند. از این رو، نبردهای کنترل روایت جهانی،
رهبری و مانند آن ادامه خواهد یافت، حتی وقتی شخصیت مبارزان تغییر کند. اما
این تغییرات، مجدداً با تأکید بر چشم انداز شروع، هیچ ارتباطی با خود
ویروس ندارد. این همه ارتباطی با روشی دارد که مردم این اقدامات را با معنا
سرمایه گذاری میکنند، و تا چه اندازه چنین معنایی را به طور گستردهای
پذیرفته است. هیچ جادویی در اینجا نیست. و هیچ پیشرفت ارگانیکی برای پیروزی
یک یا دیگر جناحها وجود ندارد. این همه استراتژی، کار، و نظم و انضباط
است. با این وجود، مواردی را میتوان در قوانین سیستم عامل مربوطه این
بازیگران پیش برد.
*اگر
بپذیریم که نظم جهانی پساکرونا، نسبت به نظم فعلی متفاوت میباشد آیا این
تغییرات، ساختاری و اساسی خواهند بود؟ کدام مفاهیم تغییرات اساسی را تجربه
خواهند کرد؟
اول، روابط بنیادی بین مؤسسات
فردی و حاکم (دولت در سیستمهای لنینی مارکسیستی؛ مؤسسات دولتی و خصوصی در
دستورالعملهای لیبرال دموکراتیک؛ و نهادهای دولتی) به طرز عمیق و کاملاً
قابل توجه تغییر خواهند کرد. در حالی که به احتمال زیاد گفتمان آزادی شخصی و
استقلال فردی در کوتاه مدت تغییر نخواهد کرد، کاربرد این اصول دستخوش
تغییر خواهد شد. طرح کلی این تغییرات از قبل آشکار است. اولین خوشه تغییرات
حول قدرت نظارت است. نظارت برای پیکرهبندی جامعه امری اساسی خواهد بود و
درک حریم شخصی متناسب با نیاز تغییر خواهد کرد.
این بدان معنا نیست که گروه
مخالفی وجود نخواهد داشت؛ قطعاً تضاد وجود خواهد داشت، بلکه این احتمال
وجود دارد که اپوزیسیون فقط در حاشیهها تأثیر داشته باشد. در یک کلام، این
امر نباید برای هیچکس تعجب آور باشد. همه سیستمها – برخی با شور و شوق –
فرهنگ تطبیق پذیری و پاسخگویی در مورد تجارت و رفتار اقتصادی را
پذیرفتهاند. تنها یک قدم کوچک برای انتقال این فرهنگ، که اکنون بسیار در
مورد مسئولیتپذیری راسخ است، وجود دارد. نظارت و ارائه گزارش همان چارچوبی
هستند که مسئولیت پذیری حول محور آن قرار میگیرد.
این امر در جمعآوری دادهها و
قضاوت از طریق تجزیه و تحلیل آنها تجلی مییابد. این منطق ابتدا بر اساس
حمایت از فرد خواهد پایه گذاشته میشود؛ و سپس در پی حمایت از جامعه و
افرادی که رفتارشان (همیشه) تأثیرات فراوانی دارد بر میآید. مقاومت در
برابر این مسیر همواره دشوار است و پافشاری علیه آن سایه بیماریهای همه
گیر سختتر خوهد شد. اما نظارت فقط به معنای بک مشاهده صرف نخواهد بود.
همانطور که گفته شد، این امر شامل مسئولیت پذیری و پیروی از سیستمهای
پاسخگویی نیز میشود.
توسعه این مدل از قبل در
سیستمهایی نظیر روسیه به چشم میخورد کی طی آن افراد به صورت هدفمند
ردیابی میشوند و سپس به دیگران هشدار داده میشود که ممکن است در معرض
آنها باشند. مشاهدات حاکی از آن است که تایوان و کره جنوبی سیستمهای
اطلاعاتی خود را به منظور نظارت با اهداف خاص (بهداشت عمومی در این مورد)
هماهنگ کردهاند. حتی در ایالات متحده، فعالیتهای اخیر پلتفرمهای بزرگ
اینترنتی (به عنوان مثال گوگل) برای ردیابی مردم و استفاده از آن در خدمت
نیروی پلیس در یک بحران، نشان میدهد که تا چه اندازه این نظارت در حال
عادی شدن است. منطقی سازی این فرآیند و عقلانی جلوه دادن آن هنوز در مراحل
اولیه انجام میشود.
دوم، دامنه اختیارات دولت به
احتمال زیاد تغییر خواهد کرد، هرچند پیش بینی جهت این تغییر بسیار دشوار
است چرا که این جهت به احتمال زیاد به شدت وابسته به شرایط است. بخشی به
پشتیبانی از روش نظام برای توزیع بین ارگانهای دولتی و خصوصی خواهد
پرداخت. اما ویژگی اصلی قدرت نیز تغییر خواهد کرد. به احتمال زیاد این روند
تسریع خواهد شد، چرا که این شرایط در بسیاری از سیستمها دیده میشود که
دیدشان را از نگاه اولیه به دولت به سطوح بالاتری ارتقا دادهاند.
بوروکراتیزه کردن همه جنبههای
زندگی در واقع نشانگر حرکت قدرت از عناصر سیاسی به عناصر مدیریتی نهادها را
نشان میدهد. این بیماری همهگیر نشان داد که دولت و اصول آن اسیر سرپرست،
تکنسین، کارشناس حوزه و کسانی است که سیستمهایی را طراحی و راه اندازی
میکنند که سیاست را به اجرا پیوند میدهند. کشورهایی که این ارتباط را به
نمایش میگذارند به دنبال انجام بهتر امور هستند. کشورهایی که به دنبال
سرکوب این مسیر با خفه کردن یا بهم زدن طرفداران تکنوکرات خود هستند، اغلب
مورد انتقاد قرار میگیرند و تلاشهای آنها تضعیف میشود.
سوم، ماهیت مرزها تغییر خواهد
کرد. همانطور پیش از این شرح داده شد، مرزها واقعاً برای کنترل مردم اهمیت
بیشتری خواهند داشت. در عین حال، آنها برای سازماندهی فعالیتهای اقتصادی
اهمیت کمتری خواهند داشت. با این توصیف، ماهیت تخلخل برای فعالیتهای
اقتصادی بستگی به همسویی کشورهای خاص در خوشهای از کشورهایی دارد که در
اطراف یک کشور پیشتاز سازمان یافتهاند.
این امر به سازماندهی مجدد بنیادی
جهانی منجر خواهد شد. اما این غیرقابل توصیف است. بنابراین، انتظار داشته
باشید که این تغییرات بدون اظهار نظر فراوان به شکل مکرر رخ دهند. همچنین
انتظار داشته باشید که افراد حاضر در خط مقدم تغییر هرگونه منکر هرگونه
فعالیتی در مسیر تغییر چیزی شوند. همچنین انتظار داشته باشید که در نهایت
اصول جهانی سازی دوباره تفسیر شود تا از طریق این گفتمان به مشروعیت سازی
یک سازمان جهانی در راستای فعالیتهای اقتصادی پرداخته شود.
چهارم، افراد معدودی در مورد
مؤسسات مالی بینالمللی و نقش آنها در جهان پسا کروناویروس صحبت میکنند.
این حیف است! هرچند این اتفاق تا حد زیادی عقب مانده است – شاید به عنوان
یک مسئله سیاسی، شاید به دلیل اینکه بندهای اداری آنها حرکتهای زیرکانه را
دشوار میکند – نقش موسسات مالی بینالمللی ممکن است تغییر یابد. از سویی،
موسسات مالی بینالمللی عمومی میان مدت ممکن است به ابزاری مفیدی برای
اجرای انتظارات جاری برای کنترل جمعیت خود تبدیل شود تا از حداکثر بهرهوری
(و در نتیجه سهم حداکثر، در کل، به ثروت جمعی) اطمینان حاصل کمک کند.
شرط اعطای وام، کمک فنی و مواردی
از این دست، و ابزارهای مدیریت این موسسات که دیگر کهنه پنداشته میشوند را
میتوان برای این اهداف مورد استفاده قرار داد. اما این امر مستلزم اجماع
در مورد آنچه که دقیقاً از دولتها انتظار میرود میباشد. پروژه آخر
احتمالاً پنجرهای را برای کنترل جهانی روایت در میان ایالات
متحده-چین-اتحادیه اروپا با قدرتهای مرتبه دوم فراهم میکند، قدرتهایی که
با عصبانیت در حاشیهها کار میکنند.
پنجم، گفتمان مهاجرت و همچنین
مدیریت آن احتمالاً تغییر خواهد کرد. یکی از پیامدهای عجیب این بیماری
همهگیر، که بیش از پیش بسیار مورد توجه قرار گرفته است، روشی است که
کشورها، بدون مقاومت زیاد، توانستند مرزهای خود را برای حمایت از جمعیت خود
بازسازی کنند. اما مرزها ابزاری با کاربردهای فراوان هستند - حتی اگر فقط
علیه مردم هدایت شوند.
در حالی که تغییر گفتمان مهاجرت
در کوتاه مدت بعید است، ممکن است که مدیریت مهاجرت - به ویژه در جاهایی که
میتوان آن را به عنوان محصول شرایط فردی، بلکه به عنوان حرکت مردم (حرکت
جمعی) در نظر گرفت – شکل دیگری، و آن هم شکلی سختگیرانه، به خود بگیرد. در
عین حال، این جنبش گسترده با توجه به چالشهای ملی هر کشور، اشکال
گوناگونی به خود خواهد گرفت. جالبتر اینکه میزان مهاجرت در بین کشورهای
دارای جمعیت آسیبپذیر به عنوان یک چالش بیشتر از مهاجرت بین مناطق
حاشیهای و "کلان شهرها" خواهد بود.
ششم، ماهیت قدرت پلیس نیز به
احتمال زیاد تغییر خواهد کرد. این احتمال وجود دارد که آینده قدرت به همان
اندازه توسط مدلهای مبتنی بر تجزیه و تحلیل دادهها شکل بگیرد، زیرا این
امر با استفاده از اصول و قضاوت انسانی پایه گذاری میشود. یادگیری و مدل
سازی ماشینی، صرف نظر از الگوی سیاسی-اقتصادی یا اخلاقی که دولتها پیروی
میکنند، توانسته پاسخی به شرایط موجود پس از شیوع کروناویروس بدهد. عوامل
انسانی از تدوین رویکردهای محافظت از افراد در سازمانهای اجتماعی محدود
شده است.
یکی با جمعیت "در معرض خطر"، با
علم انتقال، و تجزیه و تحلیل پیشبینی صحبت میکند. یکی دیگر با استفاده از
تجزیه و تحلیل برای هماهنگی سلامت، پایداری، پیامدهای اقتصادی و سیاسی
صحبت میکند. در پایان میتوان ظهور مدیریت خودکار را به عنوان پیامد اصلی
این بیماری همهگیر در شیوه تصور و مدیریت نظم جهانی دانست. به احتمال زیاد
رقابتهای قدرت در آینده بین رویکردهای متمایز به تجزیه و تحلیل دادهها و
اثربخشی الگوریتمهای مورد استفاده برای انگیزه و مجازات خواهد بود نه
آنچه در مورد اصول اساسی در حول محور جامعه - حتی جامعه جهانی - قرار دارد.
No comments:
Post a Comment